به نقل از روابط عمومی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، نشست تخصصی «درس‌هایی از سیل‌های اخیر در حوزه راه، ساختمان و شهرسازی» صبح امروز با حضور جمع کثیری از متخصصان، اساتید، مدیران وزارت راه و شهرسازی و علاقمندان برگزار شد.
در آیین افتتاح نشست تخصصی «درس‌هایی از سیل‌های اخیر در حوزه راه، ساختمان و شهرسازی» که به همت مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی و با حضور سیامک مقدم، رئیس دفتر هبیتات تهران برگزار شد، محمد شکرچی‌زاده رئیس مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، مازیار حسینی معاون مسکن و ساختمان وزارت راه و شهرسازی، فرزانه صادق مالواجرد معاون معماری و شهرسازی وزارت راه و شهرسازی، محمد جعفر عليزاده مدیرعامل سازمان مجری ساختمان‌ها و تاسیسات دولتی و عمومی، علی بیت‌اللهی دبیر نشست و رئیس بخش زلزله‌شناسی مهندسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات و جمع کثیری از متخصصان، کارشناسان، اساتید و دانشجویان حضور داشتند.
بیت‌اللهی دبیر کارگروه مخاطرات زلزله و رئیس بخش زلزله‌شناسی مهندسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات در نشست تخصصی «درس‌هایی از سیل اخیر» با بیان اینکه از ۹۲ میلیارد متر مکعب آبی که همراه با بارش‌های اخیر وارد کشور شد، ۵۰ درصد آن به هدر رفت، گفت: در صورت ذخیره‌سازی این آب می‌توانستیم به مدت ۲ سال آب مورد نیاز کشورمان را تأمین کنیم، ولی رخدادهای اخیر نشان داد که باید در خصوص سیل بازنگری‌هایی داشته باشیم.
وی با اشاره به حادثه زلزله سرپل زهاب کرمانشاه و سیل‌های اخیر، افزود: خسارات برآورد شده از زلزله ۲۱ آبان ماه سال ۹۶ در سر پل ذهاب کرمانشاه ۵ هزار میلیارد تومان برآورد شد، در حالی که خسارات ناشی از سیل های اخیر ۳۵ هزار میلیارد تومان بوده است.
دبیر کارگروه مخاطرات زلزله با تاکید بر اینکه همواره خسارات و هزینه‌های زیادی از مخاطرات را تحمل می‌کنیم، اظهار کرد: این در حالی است که می‌توان با درایت و مدیریت‌های مناسب ریسک‌های ناشی از مخاطرات را کاهش دهیم.
بیت‌اللهی به بارش‌های استان مازندران در روزهای ۲۸ و ۲۹ اسفند ماه سال گذشته اشاره کرد و یاد آور شد: از ۲۵ اسفند ماه سال گذشته نسبت به وقوع سیلاب هشدارهایی داده شد و پس از بارندگی‌ها شاهد بروز سیلاب‌ها و رهنمون‌های ناشی از آن شدیم.
دبیر کارگروه مخاطرات زلزله بارش‌هایی از اسفند ماه در کشور را بی سابقه خواند و یادآور شد: میزان بارش‌ها ۱۲۲ برابر مقدار میانگین آن در مقطع ۵۰ ساله خود بوده است.
وی همچنین اضافه کرد: بر اثر این بارش‌ها میزان دبی رودخانه کشکان که ۲ هزار و ۴۰۰ میلیون متر مکعب در حالت عادی بوده، پس از این بارش‌ها دبی آن به ۵ هزار متر مکعب در ثانیه رسید.
رئیس بخش زلزله مرکز تحقیقات مسکن میزان دبی رودخانه کرخه در زمان بارندگی‌ها را ۲۰ هزار متر مکعب و دبی آب گرگان رود را از ۱۲۰ متر مکعب به ۸۰۰ متر مکعب ذکر کرد و ادامه داد: این بارندگی‌ها جنبه‌های مثبتی داشته که از آن جمله می‌توان به پرآب شدن تالاب‌های خشک چون هامون و جازموریان و همچنین افزایش آب دریاچه ارومیه اشاره کرد. بیت‌اللهی در عین حال خاطر نشان کرد: در بارش‌های اخیر ۹۲ میلیارد متر مکعب آب وارد کشور شد که از این میزان ۵۰ میلیارد متر مکعب از دست ما خارج شد.
وی به مخاطرات ناشی از فرونشست‌ها و خشکسالی‌های مستمر در کشور اشاره کرد و افزود: با رخداد خشکسالی‌های متمادی در کشور آرزو داشتیم که چنین حجم آبی به کشور وارد شود، ولی در بارندگی‌های اخیر حجم بسیار زیادی از آب را از دست دادیم.
بیت‌اللهی با تاکید بر اینکه در صورتی که آب‌های وارد شده در کشور ذخیره‌سازی می‌شد، برای دو سال کشور کافی بود، اظهار کرد: در مقابل اراضی کشاورزی و راه‌های کشور بر اثر روان آب‌ها آسیب‌های زیادی دیدند، به گونه‌ای که ۱۴ هزار کیلومتر از جاده‌های کشور آسیب دیدند و ۷۲۵ پل نیز تخریب شدند.
وی با اشاره به اینکه شاهد کشته شدن ۷۶ نفر در این سیل اخیر بودیم، افزود: در این سیل تعداد کشته‌شدگان مرد بیشتر از کشته‌شدگان زن بود که این امر بر خلاف مخاطرات زلزله است؛ چرا که در زلزله بزرگ کرمانشاه بیشتر افراد کشته شده در میان زنان بودند.
بیت‌اللهی به میزان خسارت‌های وارد شده ناشی از سیل اشاره کرد و گفت: بررسی‌های ما نشان می‌دهد که تخریب‌های ناشی از سیل به مراتب بیشتر از خسارت ناشی از زلزله است که نمونه‌های آن را می‌توان در میزان تخریب اراضی کشاورزی و از بین رفتن پول‌ها و ساختمان‌ها در مناطق سیل زده مشاهده کرد.
به گفته وی، در استان گلستان ۱۷ هزار واحد مسکونی آسیب دیدند و در مازندران ۴۰۰ منطقه دچار رانش شدند.
بیت‌اللهی در ادامه به سیل شیراز اشاره کرد و یاد آور شد: ۲۱ نفر کشته شدند که این تعداد نشان می‌دهد که باید ضوابط شهرسازی را مورد ارزیابی قرار دهیم. چرا که آسیب‌های وارد شده به شهر شیراز قابل تعمیم به سایر شهرهایی که در معرض سیلاب قرار دارند، است.
به گفته وی، در سیل شیراز آب راهه طبیعی مسدود شده بود و لوله‌ها را جایگزین آن کرده بودند که این لوله در زمان شدت بارش توان لازم برای انتقال آب را نداشت که در نهایت با جاری شدن سیل علاوه بر کشته شدن انسان‌ها ۴۰۰ خودرو آسیب دیدند.
بیت‌اللهی همچنین در خصوص احتمال وقوع سیل در شهر تهران هشدار داد و گفت: در شهر تهران تنگه‌های مشرف به شهر مسدود شده و بر اثر ساخت و سازها قطع شده‌اند که این امر احتمال وقوع سیل در تهران را افزایش خواهد داد. این محقق حوزه تحقیقات در نشست امروز یادآور شد: این نشست با هدف هم‌افزایی و هفمکری میان اندیشمندان و کاهش ریسک و ایجاد کمیته کارشناسی برگزار شده است.
دبیر کارگروه ملی مخاطرات با تاکید بر اینکه خشکسالی‌های اخیر ما را بدعادت کرده است، اضافه کرد: این خشکسالی‌ها از یاد ما برده است که خطر سیل همواره وجود دارد. از این رو لازم است تا همانطور که آئین‌نامه ۲۸۰۰ برای مقاوم سازی سازه‌ها تدوین شده است، ضوابطی نیز برای مقابله با سیلاب باید تدوین شود.
ضرورت تهیه بانک زمین‌لغزش با هدف شناسایی پهنه‌های ناپایدار
رئیس مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی نیز در ادامه این نشست با تاکید بر اینکه سیل بر خلاف زلزله یک حادثه پرتکرار و مخاطره‌آمیز است، گفت: مطالعات ما در خصوص سیل‌های اخیر نشان‌دهنده این است که ما نیازمند تهیه یک بانک زمین لغزش به منظور شناسایی پهنه‌های ناپایدار هستیم.
شکرچی‌زاده در نشست تخصصی «درس‌هایی از سیل اخیر»، گفت: سامانه‌های بارشی که از روزهای آخر سال گذشته در کشور فعال شد، استان‌های مختلفی را درگیر کرد که تاثیرات مثبتی بر اکوسیستم آبی کشور گذاشت و موجب شد تا پاسخ مناسبی به چالش کم آبی کشور ارائه شود.
وی در عین حال افزود: اما در مقابل، این سیلاب خسارات زیادی بر زیر ساخت‌ها و اراضی کشور و همچنین سازه‌ها و ابنیه‌های مسکونی وارد کرد و در این راستا مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با دستور وزیر راه، اقدامات جدی را در این زمینه انجام داده است. به گونه‌ای که تیم‌های تحقیقاتی ما به استان‌های سیل زده اعزام شدند.
رییس مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در ادامه با تاکید بر اینکه سیل اخیر فرصت بی بدیلی برای محققان کشور ایجاد کرد، در این رابطه یادآور شد: این سیل اخیر، کشور را تبدیل به یک آزمایشگاه بزرگی کرد تا عملکردهای سازه‌هایی همچون پل‌ها، جاده‌ها و ریل‌ها تحت آزمون واقعه قرار گیرد و عملکرد آنها بررسی شود.
وی در بخش دیگری از صحبت‌های خود با اشاره به تخریب بیش از ۷۰۰ سازه مسکونی و زیر ساختی و ۱۲ هزار کیلومتر راه و یکصد واحد مسکونی، خاطر نشان کرد: این میزان آسیب‌دیدگی نشان دهنده این است که مهندسی کشور در معرض یک آزمون بزرگ قرار داشته است و اینکه آیا ما سرافرازانه از این آزمون خارج شده‌ایم یا خیر، در این نشست مورد بررسی قرار می‌گیرد.
شکرچی‌زاده با اشاره به مطالعات انجام شده در سیل اخیر کشور، اظهار کرد: این بررسی‌ها نشان دهنده این است که کشور در بخش ابنیه از رویکرد استانی به رویکرد حوضه آبریز تغییر یابد، چرا که مطالعات ما نشان داد که مدیریت استانی جوابگوی نیازهای کشور در زمان بروز مخاطرات نیست.
وی با تاکید بر اینکه سیلاب‌ها دارای دوره بازگشت هستند، در این رابطه خاطر نشان کرد: ایجاد راه‌آهن بر اساس ارزیابی‌های ریسک و پهنه‌بندی ریسک سیلاب‌ها صورت می‌گیرد و باید مدیریت سیلاب‌ها در این زمینه مورد ارزیابی قرار گیرد. این محقق با تاکید بر ضرورت مستندسازی حادثه سیلاب در کشور، افزود: در بخش ژئوتکنیک نیز ما نیازمند ایجاد یک بانک زمین لغزش هستیم تا نقاط پهنه‌های ناپایدار در آن شناسایی شود.
وی با تاکید بر رعایت حریم راه‌ها، گسل‌ها و رودخانه‌ها، یادآور شد: این در حالی است که ما به دلیل بی‌توجهی به حریم رودخانه‌ها موجبات تسریع لغزش را در برخی از نقاط کشور فراهم کرده‌ایم. علاوه بر این ما با برداشت بی‌رویه ماسه و شن از بستر رودخانه‌ها مواجه هستیم که این امر به ناپایدار کردن رودها منجر شده است.
رییس مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی همچنین بر ضرورت تهیه آیین‌نامه مقاوم سازی سازه‌ها در برابر سیلاب‌ها، تاکید کرد و در این باره اضافه کرد: در حال حاضر بسیاری از شهرهای کشور در معرض آسیب‌های ناشی از سیل قرار دارند، ولی این در حالی است که شهرهای باستانی کشور در برابر مخاطرات سیل در امان مانده اند که این امر نشان دهنده آن است که نیاکان ما به موضوع سیل توجه داشته‌اند. بسیاری از پل‌هایی که آنها ساخته‌اند، عملکرد بهتری نسبت به پل‌های ساخته شده در عصر حاضر داشته است.
وی در بخش دیگری از سخنان خود خاطر نشان کرد: ارزش دارایی‌های عمومی و زیر ساخت‌هایی همچون پل، راه‌آهن بالغ بر هزار بیلیون تومان است که این سرمایه عظیمی است که بر اساس یک بررسی لازم است که سالانه یک درصد از این میزان ارزش صرف جلوگیری از سیلاب‌ها شود، ولی آسیب‌های اخیر ناشی از سیل نشان داد که باید دو درصد از این میزان برای مقابله با حوادث ناشی از سیل هزینه شود.
شکرچی‌زاده همچنین با اشاره به اینکه ۹۷ درصد از بیمارستان‌های کشور تاب‌آوری لازم را ندارند، در این باره خاطر نشان کرد: به نظر می‌رسد که به جای ساخت بیمارستان‌های جدید نسبت به مقاوم‌سازی بیمارستان‌های موجود در کشور اقدام شود. رئیس مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی ادامه داد: در حال حاضر در دانشگاهها ما به مهندسان آموزش کمتری برای مقاوم سازی ارائه می‌دهیم، در حالی که باید به جای هدایت مهندسان به سمت ساخت و سازهای جدید آنها را به سمت مقاوم‌سازی سازه‌های موجود هدایت کنیم.
وی سیل را یک رخداد گسترده و پرتکرار و آسیب‌زننده توصیف کرد و یادآور شد: در مخاطراتی همچون زلزله زمانی که یک زلزله با بزرگای زیاد در منطقه‌ای رخ می‌دهد، ده‌ها سال طول می‌کشد تا انرژی زمین مجدداً متمرکز شود، ولی در سیل ما همواره باید انتظار رخ دادن آن را داشته باشیم، به گونه‌ای که باید انتظار داشت در سال‌های آتی سیل‌هایی با شدت بیشتر رخ دهد.
تغییر مسیر رودخانه و ساخت‌وساز در مسیر “رود خرم‌آباد”؛ مهم‌ترین عامل سیل خرم‌آباد
معاون معماری و شهرسازی وزارت راه و شهرسازی دیگر سخنران آیین افتتاح نشست تخصصی «درس‌هایی از سیل‌های اخیر» نیز گفت: در خرم‌آباد مسیر رود تغییر کرد و در مسیر انحرافی نسبت به ساخت و ساز اقدام شد که این امر موجب شد خسارات زیادی در زمان وقوع سیل در این مناطق وارد شود.
فرزانه صادق مالواجرد با تاکید بر اینکه حجم آب وارد شده به کشور در بارش‌های اخیر قابل مقایسه با سنوات گذشته نبوده است، در این باره اظهار کرد: میزان بارش نسبت به میانگین مشابه به ۲۷۵ درصد و نسبت به متوسط بلند مدت ۱۱۰ درصد افزایش نشان می‌دهد، ولی اگر این میزان افزایش نیابد، منجر به آسیب‌های وارده میشود.
وی با اشاره به اینکه این میزان آسیب، نشان دهنده این است که در کل ما نیاز به بازنگری در آمایش سرزمینی داریم، اضافه کرد: مطالعات ما نشان دهنده این است که حجم انبوهی از جنگل‌ها و اراضی بالادست در استانی مانند لرستان کاهش داشته است، به گونه‌ای که در ۲۰ سال قبل ۲۰ میلیون درخت از بین رفته است و این جنگل تراشی و تبدیل آن به مرتع چنین خساراتی را به بار آورده است.
معاون معماری و شهرسازی وزارت راه و شهرسازی با اشاره به سیل در پل دختر، یادآور شد: در خرم آباد اقدام به تغییر مسیر رودخانه کردند و در مسیر انحرافی اقدام به توسعه اراضی و کاربری‌های شهری شد و نتایج این اقدام نشان‌دهنده این بود که بیشترین خسارات وارد شده مربوط به این منطقه بوده است.
وی در بخش دیگری از صحبت‌های خود با اشاره به هزینه‌های گزاف برای احداث پارک‌ها و اماکن عمومی در بستر رودخانه‌های خشک، یادآور شد: این امر نشان می‌دهد که ما برای حریم رودخانه‌ها اهمیتی قائل نمی‌شویم.
صادق مالواجرد در ادامه اظهاراتش با بیان اینکه در حریم رودخانه‌ها سه دسته سازه احداث شده است، در این باره خاطر نشان کرد: ساخت و سازهای بدون مجوز که بعد از وارد شدن به کمیسیون‌هایی مانند کمیسیون ماده «۱۰۰» با پرداخت جریمه صاحب مجوز می‌شوند، ساخت و سازهایی که قبل از تعیین حریم ساخته شده‌اند و دست اندازی‌ها در حریم رودخانه‌ها از جمله ساخت و ساز در حریم رودخانه در کشور است و باید مصوباتی که ارائه شده برای حفظ حریم رودخانه‌ها اجرایی شوند. این در حالی است که این مصوبات ضمانت اجرایی لازم را ندارند.
وی اضافه کرد: تا زمانی که غفلت‌های شهری جرم محسوب نشود، مصوبات ما ضمانت اجرایی لازم را نخواهد داشت.
صادق مالواجرد با اشاره به ضوابط ساخت و ساز و در نظر گرفتن ۴۰ درصد از فضاهای آزاد در ساخت و سازها گفت: مطالعات ما نشان می‌دهد که در هیچیک از فضاهای کشور این فضای ۴۰ درصدی رعایت نمی‌شود و این در حالی است که این فضا برای کنترل روان آب‌ها و سیلاب‌ها است.
معاون معماری و شهرسازی وزارت راه و شهرسازی ادامه داد: ما در رخداد سیل اخیر این درس اخیر را گرفته‌ایم که باید افزایش تاب‌آوری کشور در اولویت ما قرار گیرد.
حسینی معاون مسکن و شهرسازی وزارت راه و شهرسازی در بخش پایانی افتتاحیه نشست تخصصی «درس‌هایی از سیل‌های اخیر در حوزه راه، ساختمان و شهرسازی» با اشاره به اعلام زمان‌های دوره بازگشت سیلاب‌ها، گفت: ما برای اعلام این زمان‌ها نیاز به مطالعات بیشتری داریم.
وی با تاکید بر اینکه سیل اخیر جزو حوادث نادر به شمار می‌آید، در این رابطه گفت: بر اساس مطالعات صورت گرفته اعلام شده است که دوره بازگشت سیلاب‌ها در برخی از استان‌ها ۲۰۰ سال و در برخی دیگر از استان‌ها همانند لرستان ۵۰۰ سال بوده است.
معاون مسکن و شهرسازی وزارت راه و شهرسازی ادامه داد: اعلام این اعداد نشان‌دهنده این است که ما برای اعلام زمان دوره بازگشت سیلاب‌ها نیاز به مطالعه بیشتری داریم تا در این صورت بتوانیم این اعداد را همراه با تقریب اعلام نکنیم.
وی در پایان در این رابطه، اضافه کرد: ولی آنچه که مشخص بوده است، این است که در رخداد سیلابی اخیر ما با یک مخاطره نادر مواجه بوده‌ایم. خاطرنشان میشود در ادامه و پس از پایان آیین افتتاحیه نشست تخصصی «درس‌هایی از سیل‌های اخیر در حوزه راه، ساختمان و شهرسازی» شش پنل تخصصی با حضور اساتید و متخصصین برگزار می‌گردد.
در بخش اول پنل‌های تخصصی راه، ابنیه فنی، شهرسازی و معماری، ساختمان و سازه، برگزار شد و در بخش دوم پنل‌های راه و ابنیه فنی، ساختمان و سازه و شهرسازی و معماری برگزار خواهد شد.
***
